منبع روایت «الناس عبید الدنیا»

سؤال

منبع این سخن امام حسین(ع) که «مردم بندگان دنیایند» کجاست؟

درگاه‌ها

روایت «النّاس عَبيدُ الدُّنيا» (به معنای مردم بنده دنيا هستند) از امام حسین(ع) در کتاب تحف العقول نوشته ابن‌شعبه حرانی عالم شیعی قرن چهارم نقل شده است. ابن‌شعبه این عبارت را در ضمن خطبه امام حسین(ع) پس از مواجهه با سپاه حر بن یزید ریاحی آورده است. این عبارت در منابع تاریخی، مانند تاریخ طبری، که این خطبه را نقل کرده‌اند نیامده است.

« إنَّ النّاسَ عَبيدُ الدُّنيا وَ الدّينُ لَعقٌ عَلى ألسِنَتِهِم، يَحوطونَهُ ما دَرَّت مَعائِشُهُم، فَإِذا مُحِّصوا بِالبَلاءِ قَلَّ الدَّيّانونَ

مردم بنده دنيا هستند و دين لقلقه زبان آنان است. از دین هوادارى مى‌كنند تا لوازم زندگى‌شان فراوان گردد، و چون در آزمونِ بلا قرار گيرند دينداران اندک‌شمار مى‌شوند.

»

قدیمی‌ترین منبع روایی که روایت «الناس عبید الدنیا» در آن آمده کتاب تحف العقول، نوشته ابن شعبه حرانی (درگذشته ۳۸۱ق) است. این عبارت را ابن‌شعبه در ضمن خطبه امام حسین(ع) در منزل ذو حسم از منزلگاه‌های میان مکه و کوفه آورده است. امام(ع) این خطبه را پس از مواجهه با سپاه حر بن یزید ریاحی ایراد کرده است. خوارزمی (درگذشته ۵۶۸ق)، این روایت در کتاب مقتل الحسین آورده است.

این خطبه در منابع تاریخی، مانند تاریخ طبری و تاریخ دمشق ابن‌عساکر آمده است، ولی این عبارت در آن موجود نیست.

در ادبیات فارسی نیز بنده دنیا بودن مورد نکوهش قرار گرفته است:

از بنده دنیا نپذیرند عبادت		بردار دل از عالم غَدّار و دگر هیچ